شرکت دانش‌ بنیان چیست؟

شرکت دانش‌ بنیان ، شرکت‌ی هست که عنصر علم و دانش، بخش جدایی‌ناپذیر آنها محسوب می‌شود. به بیان دیگر شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند هیچ‌گونه مال قابل لمس و مادی نظیر زمین، ماشین آلات و دستگاه‌ها و تجهیزات تولید نداشته باشند و صرفاً با ترکیب دانش، فناوری و تخصص‌های علمی و پژوهشی، فعالیت کنند.

ویژگی شرکت دانش‌ بنیان

1. به سختی قابل کپی برداری باشد.
2. نیازمند تحقیق و توسعه (research and development) قابل توجهی باشد.
3. منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول شده باشد.

همچنین طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه به معنای تحقیقی است که دارای یکی از موارد زیر باشد:

۱) مبتنی بر تحقیق و توسعه و بر اساس ایده و طراحی داخلی باشد.
۲) مبتنی بر تحقیق و توسعه با استفاده از روش مهندسی معکوس باشد.
۳) ابتدا انتقال فناوری از طریق خرید تجهیزات یا لیسانس و… صورت گرفته باشد و سپس انجام تحقیق و توسعه و ایجاد تغییر اساسی انجام شده باشد.

هدف شرکت دانش بنیان چیست؟

همانطور که اشاره کردم شرکت دانش بنیان همانند سایر شرکت ها به دنبال ثروت آفرینی و تجاری سازی هستند با این تفاوت که بخش متمایز کننده این شرکت ها، ثروت آفرینی از طریق به کارگیری علم و ارتقای فناوری های جدید و تولید ثروت از دانش است. به بیانی ساده این شرکت ها باید ایده و خدماتی نوآورانه و مبتنی بر دانش برای رفع نیازهای جامعه داشته باشند.

به عبارت ساده تر شرکت هایی که برای رفع یک نیاز جامعه از دانش و علم به روز استفاده کرده و ایده ای داشته و بر اساس آن ایده، محصول یا خدمتی را طراحی و تولید نموده و برای کسب درآمد و ارائه آن محصول به بازار و جذب مشتریان، کسب و کاری را ایجاد نمایند شرکت های دانش بنیان گویند. مهمترین ویژگی محصولات این شرکتها پیچیدگی و غیر قابل کپی بودن (یا به سختی قابل کپی بودن) است که این ویژگی نیز به خاطر استفاده از علم به روز و دانش می باشد. شاید یکی از بهترین مثال های کسب و کار مبتنی بر دانش در دنیا گوگل می باشد. شرکتی که تنها طی حدود بیست سال، رتبه با ارزش ترین شرکت دنیا را به دست آورده و به درستی از بالاترین سطح دانش به روز  برای ارائه راهکارها و تولید محصولات و خلق ثروت استفاده می کند.

در ایران به دلیل تصویب قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان و مزیت های متعدد تعریف شده در این قانون، فرایندی برای ارزیابی شرکتها و دریافت مجوزی با عنوان شرکت دانش بنیان تعریف شده است. این فرآیند از طریق این سامانه و توسط نهاد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری (دبیرخانه کارگروه ارزیابی و تایید صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان) صورت می پذیرد که در یادداشت های مختلفی به مزیت های شرکت های دانش بنیان و روش اخذ مجوز مربوطه اشاره خواهم نمود.

کارکرد شرکت دانش‌ بنیان چیست؟

شرکت دانش‌ بنیان این شرکت‌ها به نوعی در نقش واسطه میان ایده‌های تجاری و تولید و ارتقای فناوری هستند. یعنی در این گونه شرکت‌ها، ایده‌های نو و قابل پیاده‌سازی علمی توسط پژوهشگران و قشر علمی و دانشگاهی، در مسیر تبدیل به فناوری‌های کاربردی و سطح بالا به کار گرفته می‌شوند. به دلیل آنکه ذکر شد دارایی‌های این شرکت‌ها از نوع معنوی، فکری و غیرملموس هستند، همواره از بزرگترین دغدغه‌های این شرکت‌ها، حفاظت از دارایی‌های فکری خود و حفظ حقوق مالکیت معنوی است که این امر ضرورت کار دقیق کارشناسی و حقوقی در حوزه مالکیت فکری را ایجاب می‌کند.

هدف شرکت‌ دانش‌ بنیان چیست؟

واضح است که شرکت‌های دانش‌ بنیان به مانند سایر شرکت‌ها، دغدغه‌های مالی، تجاری و هدف ثروت‌آفرینی هم دارند، اما شرکت‌های دانش‌ بنیان تلاش می‌کنند تا از طریق توسعه علمی-پژوهشی و ارتقای فناوری‌های پیچیده و کارآمد تولید ثروت کنند که این موضوع، تفاوت اصلی آنها با سایر شرکت‌های تجاری است.

به طور مثال این شرکت‌ها به هدف تجاری سازی و سودآوری برای واحدهای علمی و پژوهشی مثل دانشگاه‌ها تشکیل شده و فعالیت‌های علمی و فنی انجام می‌دهند تا با تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و ایده‌های خود، هم این واحدهای علمی و کارکنان آنها از لحاظ مالی بهره-مند شوند و هم بتوانند خدمات کارآمدی در حوزه‌های مختلف از طریق ساخت و تولید اختراعات و خدمات نوآورانه برای جامعه به همراه داشته باشند.

زمینه‌های فعالیت شرکت دانش‌ بنیان چیست؟

حیطه عملکرد شرکت‌های دانش بنیان به طور کلی می‌تواند شامل انجام تحقیقات علمی و کاربردی، ارائه خدمات تخصصی و مشاوره‌ای در حوزه‌های فنی و تخصصی، تولید محصولات با فناوری نوین و سطح بالا (توسعه فناوری)، ایفای نقش نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاوره‌ای باشد.
عمده حوزه‌های تخصصی فعالیت این شرکت‌ها عبارت هستند از فناوری‌های زیستی در حوزه پزشکی و پژوهش‌های زیست محیطی، غذایی، کشاورزی و دامی، بهره‌مندی از فناوری‌های نانو و تولید محصولات کاربردی بر پایه این فناوری، حوزه مواد پیشرفته پلیمر، فعالیت‌های مربوط به مخابرات، برق قدرت و سخت‌افزارهای رایانه‌ای، حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تولید نرم‌افزارهای رایانه‌ای کاربردی، تجهیزات پیشرفته نفت و گاز و پالایش، پژوهش در حیطه انرژی‌های نوین و تجدیدپذیر (مانند انرژی هسته‌ای یا انرژی خورشیدی)، تولید داروهای پیشرفته، وسایل و ملزومات پزشکی و ساخت فناوری‌های پیشرفته هوافضایی مانند تولید پهپادها و ماهواره‌ها.

شرکت دانش بنیان چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

۱-زمینه‌سازی برای بهرمندی از تمام توان علمی دانشگاه‌ها و مجموعه‌های تحقیقاتی و اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در کل اجتماع کشور

۲-بالا رفتن میزان درآمد تخصصی دانشگاه‌ها و واحدهای تحقیقاتی

۳-تجاری نمودن نتایج تحقیقات علمی

۴- تشویق دانشگاهیان و افراد بزرگ علمی جهت همکاری در فعالیت و امور مربوط به پاسخگویی خواسته‌های جامعه و فراهم‌سازی تولید منبع درآمد و افزایش حقوق برای افراد علمی و اعضای باشخصیت هیئت علمی دانشگاه‌ها

۵- تغییر و تحول در نتایج اجتماعی با وجود افراد محترم علمی در این زمینه

در دانش اقتصاد، دو مدل اقتصاد داریم:

• اقتصاد فیزیکی
• اقتصاد معلوماتی

اقتصاد فیزیکی را به علت اینکه می‌توان دید و لمس کرد، همیشه در مرکز توجه می‌باشد اما این روزها ایده دادن و تجاری نمودن آن پیشنهادات که اقتصاد معلوماتی به شمار می‌آید، مرجع اولیه درآمد سرزمین‌های توسعه یافته است که لازم است که در کشور ایران نیز درجه اهمیت موسسات دانش بیان از همه لحاظ مورد درک و فهم قرار گیرد و پشتیبانی شود.

چند نوع شرکت دانش بنیان وجود دارد؟

موسسات دانش بنیان دو نوع هستند:

۱-شرکت هایی که صرفا افرادی که عضو هیئت علمی می‌باشند، در آن سهیم هستند.
اگر میزان سهام دانشگاه یا واحد تحقیقاتی از  نصف کل سهام کمتر باشد، شرکت دانش بنیان خصوصی به شمار می‌آید که باید طبق مقررات تجارت و بازرگانی باشد و در اداره ثبت شرکت ها به ثبت برسد.
۲- موسساتی که دانشگاه هم در آن سهام بالای ۵۰ درصد دارد. در این صورت شرکت دولتی محسوب می‌شود.

اصلی ترین رکن موسسه دانش بنیان دولتی ، رکن سرویس‌های علمی، مهندسی و پژوهشی است.

حوزه های فعالیت موسسات دانش بنیان

۱-ارائه پژوهشات کارآمد
۲-انجام خدمات اختصاصی علمی، پژوهشی و مشاوره ای
۳-ساخت کالا با تکنولوژی مدرن (گسترش فناوری)
۴-ارائه سرویس‌های نظارتی بر پژوهشات
۵- انجام خدمات گسترش کارآفرینی
۶-تشکیل مراکز پیشرفت و سرویس‌های تشکیل و گسترش کسب و کار
۷-انجام خدمات ارتقا کالای مدرن
۸-زمینه سازی قدم نهادن کسب و کار به بازار جهانی

۹-برنامه‌ریزی و به اجرا رساندن طرح های گسترش کارآفرینی در رده‌ی کشوری، استانی و محلی

پشتیبانی دولت از شرکت دانش بنیان

این شرکت‌ها از از لحاظ بخشودگی از پرداخت مالیات، عوارض درآمد گمرک و سود تجاری و عوارض مالیاتی برای پانزده سال و نیز ارائه وام‌های با بهره‌ی کم یا بدون بهره مورد حمایت دولت قرار دارند.

معیار های شناخت شرکت دانش بنیان

معیار های تشخیص این نوع شرکت‌ها در ۲ گروه معیار های عمومی و تخصصی قرار دارند. این نوع شرکت‌ها در کنار معیارهای عمومی، باید همچنین یکی از سه دسته معیارهای تخصصی را نیز دارا باشند:

معیارهای عمومی

دست کم دو سوم از اعضای هیئت مدیره شرکت باید حداقل دو شرط زیر را داشته باشند.
۱-باید حداقل مدرک کارشناسی داشته باشند.
۲-در زمینه فعالیت شرکت حداقل سه سال سابقه کاری یا علمی یا مدیریتی داشته باشند.
۳-حداقل یک اختراع کشوری یا جهانی مرتبط با زمینه فعالیت شرکت ثبت کرده باشند.
۴-دست کم نصف درآمد شرکت در سال مالی قبل شرکت، برگرفته از فروش تکنولوژی، محصول و یا خدمات دانش بنیان(خدمات پژوهشی و گسترش و طراحی فنی مربوط به لیست محصولات دانش بنیان و سرویس‌های اختصاصی دانش بنیان) آن شرکت بوسیله قرارداد باشد.
۵-حداقل ۶ ماه برای ۳ نفر از پرسنل شرکت خود بیمه رد کرده باشد.

لازم به ذکر است که معیار‌های عمومی مقررات تشخیص شرکت‌های دانش‌بنیان، برای شرکت های تازه کار سخت نگرفته است.

معیارهای تخصصی

۱-شرکت‌های ارائه دهنده محصولات دانش بنیان
۲-شرکت باید ارائه‌دهنده محصول یا محصولات دانش بنیان براساس لیست محصولات دانش بنیان تصویب شده‌ی کارگروه باشد.

شاخصه‌های تشخیص کالاهای دانش بنیان

براساس قوانین، شاخصه‌های سه گانه‌ی کالاهای دانش بنیان عبارت است از:
سختی‌های فنی دارد و ساخت آن به مطالعه، پژوهش و گسترش هدفمند، به واسطه‌ی یک گروه فنی باتجربه احتیاج دارد، در زمینه‌ی تکنولوژی‌های بالا و میانه باشد، پژوهشات و گسترش نیز جهت حفظ قدرت رقابتی آن کالا در بازار، همواره انجام شود و بخش اعظم ارزش افزوده‌ی آن محصول، از سرویس‌های برگرفته از علم فنی و خلاقیت مدرن باشد.
یکی از شروط شرکت دانش بنیان، ساخت محصولات دانش بنیان است که براساس دو مورد، این کالاها قابل تشخیص اند:
الف- زمینه‌هایی که ارائه محصولات دانش بنیان و یا تکنولوژی نوین و میانگین امور پژوهشی و توسعه در آن‌ها از دیگر زمینه‌های تکنولوژی و صنعتی بیشتر است. مانند زمینه‌های فناوری زیستی (صنعت پزشکی، کشت و برداشت و زیستگاه)، تکنولوژی نانو (کالاها و مواد)، فناوری IT و برنامه‌های رایانه‌ای، انرژ‌ی‌های مدرن(هسته‌ای و بازیافتی)، برق، مواد توسعه یافته، ساخت و تولید ارتقایافته و هوافضا (سفینه‌ها، ماهواره‌ها و موشک‌ها)
ب- دیگر زمینه‌ها و قسمت هایی که وجود محصولات دانش بنیان در آن‌ها زیاد نیست، اما تکنولوژ‌های نوین و کالاهای دانش بنیان در آن‌ها وجود دارد. (مانند انرژی نفت و گاز، الکترونیک، معدن، کشت و برداشت و شرایط آب و هوا)

روند ثبت شرکت‌ دانش بنیان:

۱-ابتدا باید ایده یا طرحی داشته باشید فعالیت شرکت در راستای آن طرح یا ایده باشد که توصیه می‌شود در اداره ثبت اسناد کشور، ثبت و گواهی آن صدور شده باشد.

۲-طی نمودن با پارک یا کانون مدنظر برای فعالیت

۳-پر کردن فرمی که آن کانون می‌دهد.

۴-ارائه فرم پر شده به آن کانون‌های رشد یا پارک ها

۵- در این گام شما باید نتیجه اولیه را پیگیری نمایید.

۶-همکاری در جلسه کانون رشد یا پارک درصورت دعوت این مراکز برای حمایت از طرح یا ایده داده شده

۷- در این گام شما باید نتیجه داوری را پیگیری نمایید.

۸- استقرار در کانون رشد یا پارک و آغاز فعالیت

لازم است بدانید، شرکت‌ دانش بنیان تازه تاسیس، یک سال معتبر است و فقط برای یک دوره یک ساله (درکل دو سال) می‌توان تمدید نمود. اگر شرکت نتواند طی دو سال بعد از تایید دانش بنیان بودن، رتبه بندی خود را به اتمام برساند و یا درصورت عدول از مقررات موجود در این آیین‌نامه، دانش بنیان بودن شرکت لغو می‌شود.

معرفی بهترین شرکت های دانش بنیان

زمینه بیوتکنولوژی یا تکنولوژی زیستی، جزء زمینه‌هایی است که موفق شده دارای بیشترین طرح برای اجرا باشد و به شکل قابل توجه‌ای، امور خود را از ۳۰ سال گذشته  شروع کرده است. نتایج عملکرد ۳۰ ساله پژوهشگران این حوزه، تجاری سازی کالاهای دانش بنیان در ۱۵ سال گذشته بوده است.

نخستین و بزرگترین موسسه دانش بنیان زمینه زیست فناوری در کشور شرکت دانش بنیان سیناژن می‌باشد که ۲۴ سال از فعالیتش می‌گذرد و توانسته بیش از ۹ فراورده دارویی با ترکیب جدید در بازار عرضه کند.

شرکت دارودرمان سلفچگان که موفق شده محلول‌های زخم بستر، زخم دیابت و جراحت ناشی از سوختگی را تولید و حتی صادر نماید.

شرکت پویا فناوران کوثر که در حوزه ساخت دوربین‌های پلاک خوان و ارزیابی سرعت کار می‌کند.

شرکت عصر گویش پرداز اولین و تابحال آخرین شرکت ایرانیکه در حوزه هوش مصنوعی و پردازش و تشخیص سیگنال گفتار از سال ۸۲ حرفه‌ای فعالیت می‌کند.

شرکت  آراپژوهش که سازنده میکروسکوپ انرژی اتمی ” AFM ” می‌باشد و تا به امروز نیز موفق شده این کالا را به واحدهای پژوهشی و لابراتورهای دانشگاه‌ها ارائه دهد تا پژوهشگران بتوانند با استفاده از کالاهای داخلی، امر تحقیق و بررسی را انجام دهند.

شرکت ویستا ژن آنزیم موفق شده توسط پیشنهادات زیست فناورانه خود و با استفاده از ترکیبات دوستدار محیط زیست، مشکلات رایج در زمینه‌های فناوری زیستی را تا حدودی رفع کند.

شرکت رهروان سپهر اندیشه که در حوزه ساخت و بازاریابی کنتور هوشمند الکترونیک و آب موفق است.

شرکت پارسا پلیمر شریف که در دو زمینه ساخت ترکیبات پلیمری توسعه یافته و ارائه سرویس‌های مهندسی و آزمایشگاهی کار می‌کند. امور مهم آن شامل تولید انواع ترکیبات ارتقایافته صنعت تولید خودرو، تولید همه مدل آلیاژ و کامپوزیت­های پلیمری و به صورت تخصصی و… می‌باشد.

شرکت مهندسی پزشکی صبا تجهیز سبلان که در سال ۹۴ جایزه خورازمی را دریافت کرد. این شرکت با خط مش طراحی و ساخت سامانه‌های ارزیابی حواس بویایی و چشایی تشکیل شده است.

شرکت کیتوتک که در زمینه نانو به صورت حرفه ای و بسیار موفق فعالیت می کند و در راستای دریافت گواهینامه‌ها و استانداردهای جهانی برای کالاهای تولیدی به موفقیت‌هایی رسیده است.

برای آنکه عنوان دانش بنیان بر محصولات این شرکت‌ها قرار بگیرد، شاخص‌هایی به موجب قانون وجود دارد که بایستی توسط شرکت‌های متقاضی رعایت شوند. مانند آنکه کالاها و خدمات تولید شده به وسیله این گونه شرکت‌ها باید از سطح علمی و فناوری بالا برخوردار باشند و در واقع باید دارای پیچیدگی فنی و تخصصی و فناوری‌های برتر باشد که این امر نیازمند تحقیقات گسترده علمی و تخصص‌گرایی زیادی است. همچنین وجود نمونه‌هایی از محصولات موردنظر و طرح توجیهی توسعه‌ای، در حد آزمایشگاهی برای تایید یک شرکت دانش بنیان لازم است.

منبع اصلی ویژگی‌های شرکتهای دانش‌بنیان، آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان مصوب ۹۹/۰۲/۱۳ است که در ماده یک خود به موضوع سطح فناوری، مرحله تولید و طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه پرداخته است. مهمترین ماده این آیین‌نامه ماده یک آن است که متضمن مطالب و ویژگی‌‌هایی است که باید همه انواع شرکت‌های دانش بنیان دارای آن باشند. در ادامه مهم‌ترین قسمت ّای ماده یک را بررسی می‌کنیم.

منظور از سطح فناوری، مطابق ماده یک آیین‌نامه مذکور، محصولی است که ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

۱) به سختی قابل کپی برداری باشد.
۲) نیازمند تحقیق و توسعه قابل توجهی باشد.
۳) منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول شده باشد.

لازم به ذکر است منظور از مرحله تولید این است که کالاهای ارائه شده باید یا در حال تولید باشند یا لااقل در حد نمونه آزمایشگاهی قابل بررسی فنی ساخته شده باشند. همچنین اگر خدمات توسط شرکت دانش بنیان ارائه شوند باید دارای اسناد فروش باشند.

همچنین طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه به معنای تحقیقی است که دارای یکی از موارد زیر باشد:

۱) مبتنی بر تحقیق و توسعه و بر اساس ایده و طراحی داخلی باشد.
۲) مبتنی بر تحقیق و توسعه با استفاده از روش مهندسی معکوس باشد.
۳) ابتدا انتقال فناوری از طریق خرید تجهیزات یا لیسانس و… صورت گرفته باشد و سپس انجام تحقیق و توسعه و ایجاد تغییر اساسی انجام شده باشد.

این شرکت‌ها از طریق دو مبنا قابل دسته‌بندی هستند. دسته‌بندی اول می‌تواند بر اساس مزایای تعلق گرفته به این شرکت‌ها باشد که بر این مبنا، شرکت‌های دانش بنیان به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

۱. شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع یک

شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا نوع یک، شرکت‌هایی هستند که فاقد اظهارنامه مالیاتی (کارنامه مالی یک سال کاری شرکت که جهت محاسبه مالیات به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌شود) بوده و یا درآمدی نداشته باشند. این شرکت‌ها باید لااقل تا حد نمونه آزمایشگاهی محصولاتی با سطح فناوری بسیار بالا بر اساس طرح توسعه‌ای و تحقیقاتی خود رسیده باشند تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح یک شوند. تمام موارد مذکور در ماده یک آیین‌نامه که در بخش قبل توضیح داده شد بایستی در خصوص شرکت مورد نظر صادق باشد.

۲. شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع دو

مانند مورد قبل این شرکت‌ها هم غالباً فاقد اظهارنامه مالیاتی بوده و یا اصلاً درآمدی نداشته اند. تفاوت این شرکت‌ها با دسته قبل در سطح فناوری محصولات آن‌هاست که بایستی دارای فناوری نسبتاً بالا باشند تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح دو شوند. سایر ویژگی‌های این شرکت هم مانند شرکت دانش‌بنیان نوپا نوع یک در بخش قبل بایستی وجود داشته باشد. در واقع ماده ۱ آیین‌نامه فوق‌الذکر درباره این نوع شرکت هم مصداق دارد.

۳. شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع یک

شرکت‌هایی هستند حداقل ۲۵ درصد از درآمدشان در آخرین اظهارنامه مالیاتی، ناشی از فروش محصولات یا خدمات دانش بنیان تولیدی (مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان سطح یک) توسط خودشان باشد. همچنین سطح فناوری مورد نیاز در محصولات این شرکت‌ها باید بسیار بالا باشد تا تحت فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح یک قرار بگیرند.

۴. شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع دو (صنعتی)

شرکت‌هایی که محصولاتشان به مرحله نمونه آزمایشگاهی رسیده باشد و این محصولات علاوه بر داشتن طراحی مبتنی بر تحقیق و پژوهش، باید از سطح فناوری نسبتاً بالا برخوردار بوده تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح دو گردد و یا شرکت‌هایی باشند که محصولاتشان به مرحله تولید رسیده و یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته شده باشد و محصولاتشان از سطح فناوری بسیار بالا برخوردار تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش بنیان سطح یک باشند.

دسته‌بندی دوم شرکت‌های دانش بنیان بر مبنای نوع فعالیت آن‌ها صورت می‌گیرد که بر این اساس هم به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند:

۱. دانش بنیان تجاری سازی

این شرکت‌ها با خدمات خود، باعث سهولت در مسیر فعالیت و تولید و رونق کسب و کار شرکت‌های دانش بنیان می‌شوند، چرا که موضوع تجاری سازی و فروش محصولات دانش بنیان برای شرکت‌های دانش بنیان بسیار اهمیت دارد.

۲. دانش بنیان فرآیندی و خدماتی

شرکت‌هایی که با استفاده از تجهیزات و فرایندهایی که مشمول شرایط آیین نامه ارزیابی و تشخیص شرکت‌های دانش بنیان هستند، اما محصولات غیر دانش بنیان تولید می‌کنند می‌توانند در این دسته قرار بگیرند.

۳. دانش بنیان نرم و هویت ساز

این نوع شرکت‌ها که دسته‌بندی جدیدتری به حساب می‌آیند، در حوزه‌های کسب و کار خلاق و فرهنگی مشغول به فعالیت هستند و محصولات تولیدی آنها باید از سطح فناوری بالا برخوردار باشد.

۴. دانش بنیان حوزه EPC

شرکت‌هایی هستند که درآمدشان از پروژه‌های EPC است. این اصطلاح که مخفف Engineering،Procurement،Construction است، به معنای پروژه‌های مهندسی، تدارکات و اجرا است که بایستی حداقل ۱۰ درصد این پروژه‌ها شامل معیارهای دانش بنیان باشند.

مزایای حمایتی شرکت‌های دانش بنیان

در کنار مزایای مهم شرکت‌های دانش بنیان ، حمایت‌هایی هم از این شرکت‌ها بر چند اساس صورت می‌گیرند.
۱. برخی حمایت‌ها بر اساس قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات صورت می‌گیرد که شامل تسهیلات مالی صندوق نوآوری شکوفایی (اعطای وام‌های کم بهره یا بدون بهره)، معافیت‌های گمرکی، معافیت‌های مالیاتی، دریافت جواز تاسیس و پروانه بهره برداری، تسهیل شرایط حضور این شرکت‌ها در مناقصات، حمایت از ساخت داخلی کالاهای دانش بنیان و خدمات بیمه‌ای برای کاهش خطرپذیری محصولات در کلیه مراحل تولید تا فروش است.

همچنین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که مسئول رشد و توسعه حوزه دانش بنیان است، به منظور آموزش و توانمندسازی مدیران و کارآفرینان، دوره‌های آموزشی و مشاوره‌ای برای توسعه کسب و کار این شرکت‌ها با تخفیف‌های ویژه در نظر می‌گیرد.
۲. دسته دیگر حمایت‌هایی هستند که سایر دستگاه‌ها از شرکت‌های دانش بنیان به عمل می‌آورند. مانند تسهیلات نظام وظیفه و کسری خدمت سربازی افراد فعال در این شرکت‌ها، امکان ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی، حمایت‌های صدا و سیما در جهت پخش آگهی‌های تشویقی، حمایت سازمان بورس از ورود این شرکت‌ها‌به بازار بورس، بسته‌های حمایتی حوزه بیمه و حوزه سلامت، تخفیفات خدمات آزمایشگاهی، ثبت علامت تجاری و حمایت از ثبت پتنت (ثبت حق اختراع)، اخذ استانداردها و مجوزهای بین‌المللی و بعضی حمایت‌های خاص دیگر بر اساس برنامه جامع توسعه کسب و کار دانش بنیان.
در مجموع دولت به طور خاص بر اساس قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و همچنین سایر دستگاه‌های مرتبط سعی دارند با اعمال حمایت‌های مادی و معنوی، تشکیل و توسعه این شرکت‌ها را در حدود اختیارات و و امکانات خود ترویج کنند.

در ادامه به فهرستی از مزایا و برنامه‌های حمایتی از شرکت‌های دانش بنیان اشاره می کنیم:

• معافیت‌های مالیاتی
• مشاوره‌های مالیاتی و حسابداری
• معافیت از حقوق گمرکی و عوارض
• تسهیلات گمرگی
• مشاوره گمرکی
• معافیت از پرداخت حق بیمه قراردادها
• بخشودگی جرایم بیمه تامین اجتماعی
• امریه نظام وظیفه
• پروژه‌های جایگزین خدمت سربازی
• حمایت از حضور در نمایشگاه‌های خارجی
• حمایت از حضور در مناقصات بین‌المللی
• منتورینگ و مشاوره صادراتی
• حمایت از ورود به بورس
• ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی
• مشاوره منابع انسانی
• تسهیلات مالی
• تسهیلات تامین محل کار
• و…

اینها تنها بخشی از ده‌ها حمایت دولتی از شرکت‌های دانش بنیان بود که البته برای بهره‌مندی از آنها لازم است تا شرایط و ضوابط هر یک به طور جداگانه مطالعه شود.

چگونگی تشکیل یک شرکت دانش بنیان

پیش از شروع به ثبت شرکت دانش بنیان پیشنهاد می‌شود تا متقاضیان ابتدا به وبسایت http://www.daneshbonyan.ir مراجعه کنند و آیین نامه ها و قوانین مربوط به شرکتهای دانش بنیان را به خوبی مطالعه کنند. سپس در صورت واجد شرایط بودن در وبسایت سامانه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان به آدرس http://www.reg.daneshbonyan.ir ثبت نام کنند. سپس متقاضیان بایستی به سایر مراحل ثبت شرکت بپردازند.

در ابتدا لازم است بدانیم که یک شرکت دانش بنیان به لحاظ ماهیت خود، تفاوتی با سایر شرکت‌های تجاری ندارد. یعنی در فرایند تاسیس و تشکیل این شرکت‌ها، تا حد زیادی بایستی مانند تشکیل سایر شرکت‌های تجاری عمل شود. در نتیجه پس از آنکه یک واحد دانشگاهی یا پژوهشی به صلاحدید اعضای هیئت علمی خود، امکان ایجاد یک شرکت دانش‌ بنیان را تصویب کرد، مرحله ثبت شرکت‌های دانش‌ بنیان باید در اداره ثبت شرکت های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور انجام پذیرد. در واقع برای تاسیس شرکت دانش بنیان، فرایند معمول و عادی ثبت شرکت باید دنبال شود سپس برای تبدیل شرکت به یک شرکت دانش بنیان اقدامات خاصی انجام پذیرد تا شرمت متقاضی پس از تولید کالا یا خدمات موردنظر و ارائه نمونه آزمایشگاهی آن ارزیابی شده و بتواند از مزایای قانونی بهره‌مند شود.

پس از ثبت عادی شرکت در دفتر ثبت شرکت‌ها، متقاضی شرکت دانش بنیان باید به آدرس اینترنتی http://daneshbonyan.isti.ir مراجعه کند (پیشنهاد می‌شود که پس از مراجعه به این سایت به بخش‌های راهنما، قوانین و سوالات متداول سری بزنید و سپس با آگاهی کامل اقدام به ثبت شرکت خود کنید).
متقاضی ثبت شرکت دانش بنیان باید در مرحله اول، در قسمت ثبت نام و ارزیابی شرکت‌ها، مشخصات شرکت ثبت شده را درج کند. این مشخصات شامل نام شرکت، نوع شرکت، شناسه ملی شرکت، آدرس سایت اینترنتی، شماره تلفن ثابت و تلفن همراه و همچنین پست الکترونیکی معتبری است تا لینک فعال‌سازی سامانه، به پست الکترونیک متقاضی فرستاده شود.

مرحله دوم، در بخش صنعت و فناوری، متقاضی باید نام محصول و کاربرد محصول موردنظر را وارد کرده و در خصوص تکمیل اطلاعات مالکیت فکری، عنوان نوآوری و زمان تقریبی دستیابی به نوآوری اقدام کند. شرکت‌های ثبت شده در سامانه، توسط معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری (مسئول توسعه و بهبود حیطه دانش بنیان) و کارگروه تشخیص و ارزیابی صلاحیت، بر اساس شاخص‌های ذکر شده در آیین نامه تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، توسط کارگروه ارزیابی شرکتها و موسسات دانش بنیان ارزیابی می‌شود و بر مبنای نوع محصول و حوزه خدمات آنها که پیشتر ذکر شد، به عنوان شرکت دانش بنیان تایید اعتبار شده و یک کد ویژه دریافت می‌کنند و پس از آن، می‌توانند از مزایای مخصوص به آن بهره‌مند شوند.

یک توصیه جدی شرکت دانش بنیان :

به عنوان فردی که بخش زیادی از زمان خود را صرف مشاوره به شرکت های دانش بنیان و یا شرکت های علاقه مند به اخذ مجوز دانش بنیان می نمایم، توصیه جدی میکنم قبل ورود به این فضا:

• ابتدا با چند شرکت دارای مجوز دانش بنیان، محصولات و آخرین وضعیت آنها آشنا شوید.
• با مزیت های پیش بینی شده در قانون و آیین نامه ها برای این شرکت ها آشنا شوید.
• به خوبی به فرآیند ارزیابی و شاخص های تشخیص صلاحیت و … مسلط شوید.

کالا و خدمات شرکت دانش بنیان

معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان مورد تایید

۱-سطح فناوری

کالاها و خدمات باید در حوزه فناوری‌های بالا یا متوسط به بالا باشند به این معنا که دانش فنی طراحی و ساخت نمونه آزمایشگاهی یا دانش فنی فرآیند تولید محصول به دلیل پیچیدگی فنی: الف- به سختی قابل کپی‌برداری بوده و کسب آن از موانع اصلی ورود شرکت‌های دیگر به بازار باشد. ب- نیازمند تحقیق و توسعه قابل توجه، توسط گروه فنی خبره برای کسب آن باشد. ج- منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده ای در محصول، شده باشد.

۲- مرحله تولید

کالاهای ارایه شده، باید در حال تولید بوده یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی با قابلیت بررسی فنی ساخته‌شده باشند، همچنین خدمات، باید دارای اسناد فروش باشند.

۳- طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه

شرکت باید طراحی اساسی و قابل توجهی مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه انجام داده باشد: الف- طراحی زیرسیستم(بخشی از محصول که علاوه بر داشتن سطح فناوری ۳۰ درصد از قیمت فروش مربوط به آن باشد) اصلی کالا و خدمت . ب- طراحی یک پارچه سازی کالا و خدمت. ج- طراحی فرآیند تولید کالا و خدمت، مشروط به پیچیدگی این فرآیند. با توجه به سه معیار گفته شده محصولات یا خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان پس از بررسی (تخصصی و هم ترازی محصولات) در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱ یا ۲ قرار می‌گیرد .

کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱

فهرستی که بعنوان محصولات در حوزه فناوری‌های برتر و باارزش افزوده بالا و پیچیدگی فنی بالا، به تصویب کارگروه می‌رسد.

کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۲

فهرستی که بعنوان محصولات در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده بالا و با پیچیدگی فنی کمتر نسبت به فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح یک به تصویب کارگروه می‌رسد. محصولات موجود در این فهرست، مشمول استفاده از معافیت مالیاتی نخواهند بود.

طبقه‌بندی شرکت‌های دانش‌بنیان

شرکت‌های دانش‌بنیان شامل چهار دسته زیر بوده و بر اساس دارا بودن معیارهای گفته شده مورد تایید قرار می‌گیرند؛

• نوپا نوع یک
• نوپا نوع دو
• تولیدی نوع یک
• تولیدی نوع دو

نوپا نوع یک

شرکت‌های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که کالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح یک را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) ساخته و ارایه نمایند، به‌صورت شرکت نوپا نوع یک تایید می‌شود.

نوپا نوع دو

شرکت‌های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که کالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح دو را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) ساخته و ارائه نمایند، بصورت شرکت نوپا نوع دو تایید می‌شود.

تولیدی نوع۱

حداقل ۲۵ درصد از درآمد عملیاتی سال مالی گذشته شرکت (که در اظهارنامه مالیاتی شرکت اظهار شده است)، ناشی از فروش کالاها یا خدمات دانش‌بنیان مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۲ و حائز همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱آیین نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) باشد.

تولیدی نوع۲ یا صنعتی

با توجه به اهمیت رسوخ فناوری‌های برتر در شرکت‌های صنعتی، شرکت‌های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، در صورت فعالیت در حوزه‌های فناوری برتر، با دارا بودن یکی از شرایط بندهای ۱ یا ۲ به صورت تولیدی نوع ۲ تایید می‌شوند .

۱: شرکت کالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱ یا ۲ را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته و ارائه نماید .

۲: شرکت مجری حداقل یک پروژه EPC (مهندسی، پیمانکاری و ساخت) باشد، مشروط به اینکه حداقل ۱۰ درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش‌های حائز همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱) باشد.

شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا نوع ۲ و تولیدی نوع ۲ مشمول استفاده از معافیت مالیاتی نمی‌باشند.

حمایت‌های دانش‌بنیان

تحقیق و توسعه و افزایش ظرفیت خط تولید از طریق معافیت‌های مالیاتی و گمرکی هدفمند منوط به فعالیت‌های دانش‌بنیان، ارائه مجوز استقرار، جواز تاسیس و پروانه بهره برداری و ارائه تخفیف استفاده از خدمات آزمایشگاهی، معافیت از پرداخت حق بیمه قرار دادها، ممنوعیت از خرید کالای خارجی دارای ساخت داخل، تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق توسعه ملی و نظام وظیفه فقط بخشی از حمایت‌های انجام شده از شرکت‌های دانش‌بنیان است.

سطح فناوری

هرچه شاکله تحقیق و توسعه کامل‌تر باشد سطح فناوری محصول بالاتر است. از رایج‌ترین دستورالعمل‌ها برای تعریف تحقیق و توسعه راهنمای فراسکاتی است که شاکله تحقیق و توسعه مناسب را این‌گونه معرفی می‌کند:

• جدید و بدیع بودن فعالیت
• وجود خلاقیت در انجام فعالیت
• عدم قطعیت به دلیل ابهامات فراوان
• داشتن قابلیت بازآفرینی یا انتقال
• نظام‌مندی

رهنمودهای پیشنهادی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) برای ارزیابی فعالیت‌های پژوهش و توسعه تجربی براساس ابهامات سطح فناوری را به چهار دسته تقسیم کرد:

• سطح بالا با بیشترین میزان تحقیق و توسعه
• متوسط به بالا
• متوسط به پایین
• پایین

به موجب آیین نامه تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان ،شرکت های دانش بنیان ،موسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت ، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه ( شامل طراحی و تولید کالا و خدمات ) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان ( به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط ) تشکیل می شود.
طبق آیین نامه مصوب،شرکت های دانش بنیان ،اهدافی نظیر ، ترغیب هیئت علمی دانشگاه ها و واحدهای ‌پژوهشی برای فعالیت های بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضای هیئت علمی، تجاری سازی یافته های  ‌پژوهشی، افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه ها و واحدهای ‌پژوهشی موضوع کلی فعالیت دانش بنیان را دنبال می کنند.

شاخص های تشخیص شرکت های دانش بنیان

شاخص های تشخیص شرکت های دانش بنیان،به دو دسته شاخص های عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند.شرکت های متقاضی باید علاوه بر شاخص های عمومی ،شرایط مشخص شده در یکی از سه دسته شاخص های اختصاصی را نیز احراز نمایند.
الف-شاخص های عمومی
حداقل دو سوم از اعضای هیات مدیره شرکت،حداقل دو مورد از شرایط ذیل را احراز کنند.
۱-حداقل دارای مدرک کارشناسی باشند.
۲-حداقل ۳ سال سابقه فعالیت کاری یا علمی در حوزه فعالیت شرکت و یا سابقه مدیریتی داشته باشند.
۳-دارای حداقل یک اختراع ثبت شده ارزیابی شده داخلی یا یک اختراع بین المللی مرتبط با حوزه کاری شرکت باشند.
۴-حداقل نیمی از درآمد شرکت در یک سال مالی گذشته شرکت،ناشی از فروش فناوری،کالا و یا خدمات دانش بنیان(شامل خدمات تحقیق و توسعه و طراحی مهندسی مرتبط با فهرست کالاهای دانش بنیان و خدمات تخصصی دانش بنیان)آن شرکت از طریق قرارداد باشد.
تبصره:شرکت هایی که در مرحله تجاری سازی اولین کالای دانش بنیان خود هستند،در صورتی که دارای تولید پایلوت موفق باشند و استانداردهای لازم را از مراجع ذی صلاح داخلی یا بین المللی کسب کرده باشند،و دارای بازار مطمئن و یا اعلام نیاز معتبر همراه با قرارداد تولید کالا باشند،از رعایت بند ۱-۲ مستثنی هستند.
۵-سابقه بیمه پرداختی برای حداقل ۳ نفر از کارکنان تمام وقت شرکت،حداقل ۶ ماه باشد.
ب-شاخص های اختصاصی
شرکت متقاضی باید علاوه بر دارا بودن شاخص های عمومی،واجد کلیه شرایط اختصاصی در یکی از دسته های ذیل نیز باشند:
۱-شرکت های تولید کننده کالاهای دانش بنیان
۲-شرکت باید تولید کننده کالا یا کالاهای دانش بنیان مطابق فهرست کالاهای دانش بنیان مصوب کارگروه باشد که در ۲ سال گذشته آن ها را در قالب کالاهای جدید یا ارتقاء یافته عرضه کرده و دانش فنی آن را بواسطه انتقال یا ایجاد دانش فنی،از طریق فعالیت های تحقیق و توسعه،نهادینه

معیارهای تشخیص محصولات دانش بنیان

طبق آیین نامه ،معیارهای سه گانه ی محصولات دانش بنیان نیز عبارت است از:
دارای پیجیدگی فنی بوده و تولید آن نیاز به تحقیق و توسعه ی هدفمند ،توسط یک تیم فنی خبره داشته باشد،در حوزه ی فناوری های بالا و متوسط به بالا باشد،همچنین  تحقیق و توسعه برای حفظ توان رقابتی آن محصول در بازار ، به صورت مداوم انجام شود و عمده ارزش افزوده ی آن کالا، خدمات ناشی از دانش فنی و …نوآوری فناورانه باشد.
لذا بر اساس “آیین نامه ی تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان ، شرکت های متقاضی باید علاوه بر کسب شرایط ذکر شده در شاخص های عمومی ( شامل کسب حد اقل درآمد ذکر شده ی ناشی از فروش فناوری ،کالا و خدمات دانش بنیان،نیروی انسانی و سابقه ی بیمه ی کارکنان) ، کلیه ی شرایط مشخص شده در شاخص های اختصاصی این آیین نامه را  نیز احراز نماید.
بر اساس “آیین نامه ی تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان “مصوب کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت ها و موسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا”یکی از شرط های لازم برای شرکت های تولید کننده و دانش بنیان،تولید کالاهای دانش بنیان می باشد.طبق دو رویکرد،این محصولات مشخص شده است:
۱)حوزه هایی که وجود کالاهای دانش بنیان و یا فناوری برتر در آنها وجه غالب را دارد و متوسط فعالیتهای تحقیق و توسعه درآن ها بیشتر از سایر حوزه های فناوری و صنعتی است.نظیر حوزه های فناوری زیستی(پزشکی،کشاورزی،صنعتی و محیط زیست)، فناوری نانو (محصولات و مواد) ،فوتونیک و اپیتک (موادقطعات و سامانه ها) ،فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای کامپیوتری، انرژ‌ی های نو(هسته ای و تجدید پذیر) دارو، الکترونیک،مواد پیشرفته، ساخت و تولید پیشرفته و هوافضا (پرنده ها ، ماهوا ره ها و موشکها)
۲)سایر حوزه ها و بخش هایی که وجود کالاهای دانش بنیان در آن ها غلبه ندارد ، اما رسوخ فناوری های برتر و ظهور محصولات دانش بنیان در آن ها مشاهده می شود. (نظیر نفت و گاز ،عمران و حمل و نقل، برق ، معدن کشاورزی ،آب و هوا)

شرایط پذیرش طرح های حمایتی

شرایط پذیرش طرح های حمایتی به شرح ذیل می باشند.
تقویت اقتصاد ملی کشور، تقویت دفاع ملی کشور ،اشتغال زایی،  ارتقای سطح طرح ها از نمونه ی صنعتی و یا ارتقا سطح تکنولوژی ، ارتقا از نمونه ضمیمه ی صنعتی محصول به نمونه ی صنعتی و تولیدی طرح هایی که از پتانسیل لازم و توان بالقوه جهت تجاری سازی و رسیدن به فناوری برتر در جهت اشتغال زایی، کسب درآمد و … برخوردار می باشند و حمایت  از شرکت های دانش بنیانی که در بخش R & D بتوانند سطح توانمندی، تولید و یا کیفیت محصول خود را جهت افزایش توان تولید و رقابت پذیری یا دیگر شرکت ها و تولید کنندگان خارجی ارتقا دهند و با به کارگیری نخبگان  ، گامی در جهت اشتغالزایی داشته باشند. لذا درباره ی امکان استفاده از مزایای قانونی در زمان ثبت شرکت ،نمی توان اظهار نظر کرد و ارزیابی بر مبنای عملکرد شرکت ها پس از ثبت و فعالیت شرکت انجام می شود.
شایان ذکر است،تمدید شرکت های دانش بنیان نوپا دارای اعتبار یک ساله بوده و تنها برای یک دوره یک ساله(مجموعاَ دو سال)می تواند تمدید شود.چنانچه شرکت نتواند در مدت ۲ سال پس از تایید دانش بنیان بودن،رتبه بندی خود را به پایان برساند و یا در صورت عدول از شرایط مندرج در این آیین نامه در هر زمان دانش بنیان بودن شرکت ملغی می شود.

تسهیلات و مزایای شرکت‌های دانش‌بنیان چیست؟

شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان به مدت پانزده سال از پرداخت مالیات، عوارض گمرکی، سود بازرگانی و عوارض مالیات معاف خواهند بود. همچنین ایشان می‌توانند از تسهیلات کم‌بهره‌ای که طبق عقود شرعی به آن‌ها تعلق می‌گیرد استفاده کنند. در همین راستا صندوق نوآوری و شکوفایی تأسیس‌شده است تا این تسهیلات را در اختیار متقاضیان واجد شرایط قرار دهد.

علاوه بر این موارد، شرکت‌های دانش‌بنیان در استقرار محل فعالیت خود در پارک‌های علم و فناوری نسبت به سایرین از اولویت برخوردار خواهند بود.

درصورتی‌که سهام مراکز دولتی طبق اصل ۴۴ قانون اساسی مورد واگذاری قرار بگیرد، شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه هم در اولویت خواهند بود. همچنین شرایط شرکت در مناقصات برای این شرکت‌ها تسهیل می‌گردد.

طبق قانون شرکت‌های دانش‌بنیان برای کاهش ریسک و خطرپذیری دستاوردهای خود در تمام مراحل تولید، عرضه و به‌کارگیری از پوشش بیمه‌ای مناسب بهره‌مند هستند.

نکته حائز اهمیتی که در رابطه با این حمایت‌ها باید بدانید این است که تمام اشخاصی (چه حقیقی چه حقوقی) که از این تسهیلات و حمایت‌ها برخوردار شده‌اند صرفاً باید این امکانات را در جهت مقاصد یادشده در راستای رشد و تعالی شرکت، استفاده کنند و در صورت تخطی علاوه بر محروم شدن از استفاده مجدد از این تسهیلات، به مجازات مقررشده در  قانون هم محکوم می‌شوند:

الف- در صورت برخورداری از تسهیلات مالی علاوه بر رد مال، به جریمه نقدی برابر با تسهیلات دریافتی محکوم می‌شوند.

ب- در صورت برخورداری از شرایط تسهیلات در ورود به مناقصه به مدت سه سال از شرکت در کلیه مناقصه‌ها منع می‌شوند.

ج- در صورت برخورداری از معافیت‌های مالیاتی یا عوارض علاوه بر پرداخت آن‌ها به جریمه نقدی برابر میزان معافیت اعطاء شده محکوم می‌شوند.

د – در صورت برخورداری از پوشش بیمه‌ای، به پرداخت جریمه معادل پوشش بیمه‌ای دریافتی محکوم می‌شوند

برای اینکه یک شرکت یا موسسه بتواند عنوان دانش‌بنیانی را اخذ کند باید از یکسری ویژگی‌ها و شاخص‌هایی برخوردار باشد و این ویژگی‌ها توسط نهاد ذی‌ربط شناسایی و نایید شود. حتماً در نظر داشته باشید که صرف داشتن عنوان دانش‌بنیان در عنوان ثبتی شرکت‌ها هیچ‌گونه حقی در راستای استفاده از مزایای اختصاص یافته به این شرکت‌ها ایجاد نمی‌کند و برای دریافت این حمایت‌ها حتماً باید در سامانه شرکت‌های دانش‌بنیان ثبت‌نام کنید.

برای دانش‌بنیان شدن لازم است دو دسته شاخص داشته باشید که گروه اول شاخص‌های عمومی و گروه دوم شاخص‌های اختصاصی نامیده می‌شوند.

شاخص‌های عمومی:

از بین موارد زیر حداقل دوسوم اعضای هیئت‌مدیره باید حداقل دو مورد را دارا باشند:

• دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی
• دارا بودن حداقل سه سال سابقه کار مدیریتی یا سابقه کاری در حوزه فعالیت شرکت
• دارای حداقل یک اختراع ثبت‌شده ارزیابی‌شده داخلی یا یک اختراع بین‌المللی مرتبط با حوزه کاری شرکت باشند.
• حداقل نیمی از درآمد شرکت در یک سال مالی گذشته، ناشی از فروش فناوری،کالا و یا خدمات دانش‌بنیان(شامل خدمات تحقیق و توسعه و طراحی مهندسی مرتبط با فهرست کالاهای دانش‌بنیان و خدمات تخصصی دانش‌بنیان)آن شرکت از طریق قرارداد باشد.

تبصره:شرکت‌هایی که در مرحله تجاری‌سازی اولین کالای دانش‌بنیان خود هستند،درصورتی‌که دارای تولید پایلوت موفق باشند و استانداردهای لازم را از مراجع ذی‌صلاح داخلی یا بین‌المللی کسب کرده باشند و دارای بازار مطمئن و یا اعلام نیاز معتبر همراه با قرارداد تولید کالا باشند،از رعایت بند ۱-۲ مستثنی هستند.

• سابقه بیمه پرداختی برای حداقل ۳ نفر از کارکنان تمام‌وقت شرکت،حداقل ۶ ماه باشد.

شاخص‌های اختصاصی:

شرکت متقاضی باید علاوه بر دارا بودن شاخص‌های عمومی، واجد کلیه شرایط اختصاصی در یکی از دسته‌های ذیل نیز باشند:

• شرکت‌های تولیدکننده کالاهای دانش‌بنیان
• شرکت باید تولیدکننده کالا یا کالاهای دانش‌بنیان مطابق فهرست کالاهای دانش‌بنیان مصوب کارگروه باشد که در ۲ سال گذشته آن‌ها را در قالب کالاهای جدید یا ارتقاءیافته عرضه کرده و دانش فنی آن را به‌واسطه انتقال یا ایجاد دانش فنی، از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه، نهادینه کرده است.

در کشورهای مختلف به منظور اندازه گیری میزان توسعه شرکت های دانش بنیان، نماگرهای متعددی از جمله محیط اقتصادی و تجاری، فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعه منابع انسانی و نظام نوآوری وجود دارد که در مباحث زیر، این موارد و در نهایت وضعیت شرکت های دانش بنیان در ایران و سایر کشورها بررسی می گردند.

محیط اقتصادی و تجاری

یکی از الزامات اساسی مربوط به شرکت های دانش بنیان وجود محیطی مناسب برای انجام فعالیت های تجاری و اقتصادی است که سبب تشویق و رشد سرمایه گذاری و گسترش زمینه رقابت می شود. در اندازه گیری میزان حرکت به سوی توسعه شرکت های دانش بنیان بر اساس نماگر مزبور، شاخص هایی چون سهم صادرات خدمات این شرکت ها، سرمایه گذاری مستقیم خارجی و صادرات محصولات تجاری فناورانه ، ملاک عمل قرار می گیرند.

طبق آمارهای منتشر شده، سهم صادرات محصولات تجاری فناورانه به عنوان یکی از فاکتورهای محیط تجاری و اقتصادی ، در سال ۲۰۰۲ در ایران ۰.۷ و برای کشورهای مالزی سنگاپور، کره، آلمان، فرانسه و آمریکا به ترتیب معادل ۵۷.۲، ۸۷، ۱۰.۷، ۵.۱ و۲.۱ درصد بوده است که نشان از توان بالای کشورهای مذکور در زمینه استفاده از فناوری در بخش های مختلف تولیدی، تجاری و اقتصادی است.

با توجه به شاخص های مربوط به محیط تجاری و اقتصادی باید گفت که فاصله ایران با دیگر کشورهای در حال توسعه در زمینه ایجاد محیط مناسب تجاری و اقتصادی بسیار زیاد بوده که این امر ایران را در مسیر توسعه شرکتهای دانش بنیان، با موانع مواجه می کند.

توسعه منابع انسانی

تعلیم و تربیت، ارائه خدمات آموزشی با کیفیت به نیروی کار شرکت های دانش بنیان، بهبود نظام آموزشی کشور یا به عبارتی سرمایه گذاری در سرمایه های انسانی به گونه ای که امکان دسترسی به مهارت ها و توانایی ها و آشنایی با فناوری های جدید از طریق آمورش های رسمی برای همگان فراهم شود از جمله پیش شرط های اصلی توسعه شرکت های دانش بنیان است. به عبارتی توسعه شرکت های دانش بنیان مستلزم توسعه منابع انسانی است.

زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات

همان طور که در مبحث مربوط به ویژگی های شرکت های دانش بنیان مطرح شد حرکت به سمت توسعه شرکت های دانش بنیان با اشاعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی امکان پذیر است. نماگرهایی که در این مورد وجود دارند عبارتند از: تعداد رایانه های مورد استفاده، تعداد تلفن های همراه مورد استفاده، تعداد خطوط تلفن ثابت و تعداد کاربران اینترنتی.

نظام نوآوری

توسعه شرکت دانش‌ بنیان بستگی به نوآوری و خلق ایده های جدید دارد و این خود مستلزم ایجاد بستری مناسب برای انجام فعالیتهای تحقیقاتی و پژوهشی و تحقیق و توسعه است. در این زمینه باید گفت که به منظور توجه به مقوله نوآوری و به تبع آن، رشد و توسعه شرکت های دانش بنیان باید سرمایه گذاری و توجه کافی به پژوهش، تحقیق، تولید دانش و همچنین ایجاد شرایط مناسب برای انجام این گونه فعالیت ها کرد. یکی از شاخص های نظام نوآوری در تعیین میزان شرکت های دانش بنیان تعداد محققان کشور به ازای هر یک میلیون نفر است.